Wijnmaken door doktersogen deel 1: het proces

Het laatste dat ik had verwacht tijdens mijn wijnsabbatical is dat ik me zoveel arts zou voelen. Overal waar ik kijk zie ik de analogie tussen wijnmaken en de gezondheidszorg, zowel met de preventieve als klinische zorg. In deze verhalenserie neem ik je mee op mijn reis als arts die de wijnwereld probeert te begrijpen en ik zal je laten zien wat ik zie. Dit is deel 1: het proces van wijnmaken 😊

Een pompmachine om zuurstof toe te voegen aan de wijn om de goede aroma's te behouden...of...een hart-long machine in het ziekenhuis?!

Door doktersogen

Stel je voor: je bent eerste hulp arts en bent werkzaam bij een middelgroot ziekenhuis. De Eerste Hulp is toegerust met materialen voor de ontvangst en behandeling van personen die acute medische zorg nodig hebben. Je dienst is tot nu toe rustig. Het weekend is nog maar net begonnen. Jij en je collega’s hebben vanochtend 2 patiënten ontvangen: een oudere vrouw werd opgenomen met een longontsteking en een jong ventje werd geanalyseerd in verband met een val op zijn hoofd. Geen grote dingen dus. Je loopt door de gang en werpt een blik in kamer 1. Je ziet je collega-arts zuurstof toedienen bij een patiënt met een astma aanval, door een zuurstofmasker over zijn neus en mond te zetten. Je loopt verder richting de ontvangstruimte. Op de achtergrond hoor je de verpleegkundige bij de balie praten door de telefoon: ‘Er is een groot ongeluk gebeurd met een bus op de snelweg, zeg je? Hoeveel slachtoffers verwacht je?’ Je neemt aan dat hij waarschijnlijk aan de telefoon is met de meldkamer van de ambulancedienst. Hij gaat door: ‘Zeker 20! Ojee. Ja we hebben kamers vrij. Laat de ambulances maar komen.’

Prioritering (triage) van patiënten in een ziekenhuis, foto van een simulatie

Je voelt de adrenaline door je aderen stromen en bereid je voor op de patiënten die je kunt verwachten. Je roept de coassistent op die standby staat en begint het proces aan haar uit te leggen: ‘Er is een groot verkeersongeluk gebeurd met zeker 20 slachtoffers. We moeten opschalen en onszelf voorbereiden. Allereerst gaan we patiënten prioriteren op basis van hun verwondingen. Dit heet ‘triage’. The patiënten die al overleden zijn worden uitgeselecteerd. Zij gaan rechtstreeks naar het mortuarium. De patiënten die we kunnen redden worden behandeld, bijvoorbeeld met stabiliserende medicatie of met een operatie. Daarna gaan ze naar de verkoever, oftewel de uitslaapkamer. Van daar worden ze opgenomen op de afdeling om verder te herstellen. We observeren en monitoren de patiënten dagelijks voor een optimaal resultaat. Tot slot zullen ze oftewel worden ontslagen en opgenomen in een verpleeghuis voor verdere revalidatie of ontslagen naar huis.’

Oké, nu switchen we van perspectief:

Door wijnmakersogen

Stel je voor: je bent een wijnmaker en bent werkzaam bij een middelgroot wijnbedrijf. De wijnmakerij is toegerust met materialen voor de ontvangst van geoogste druiven om wijn van te kunnen maken. Je dag is tot nu toe rustig. Het oogstseizoen is nog maar net begonnen. Jij en je collega’s hebben vanochtend 2 boxen met druiven ontvangen: één box met Riesling druiven van oude wijnstokken en 1 box met grüner veltliner druiven van jonge stokken. Geen grote dingen dus. Je loopt door de gang en werpt een blik richting tank 1. Je ziet je collega-wijnmaker zuurstof toedienen aan een rode wijn die reductieve tonen van rotte eieren begint te krijgen, door de wijn over te pompen. Je loopt verder richting de ontvangstruimte. Op de achtergrond hoor je de kelder-assistent bij de balie praten door de telefoon: ‘De boeren zijn massaal aan het oogsten geslagen door de voorspelde regen, zeg je? Hoeveel boxen met druiven verwacht je?’ Je neemt aan dat hij waarschijnlijk aan de telefoon is met de wijnbouwer (oftwel de viticulturist; de wijnmaker die de wijngaarden managed). Hij gaat door: ‘Zeker 20! Ojee. Ja we hebben tanks vrij. Laat de vrachtwagens maar komen.’

Sorteren van druiven in Portugal

Je voelt de adrenaline door je aderen stromen en bereid je voor op de boxen met druiven die je kunt verwachten. Je roept de stagiaire op die tanks aan het schoonmaken is en begint het proces aan haar uit te leggen: ‘Er is regen op komst, dus we verwachten zeker 20 boxen met druiven te ontvangen. We moeten opschalen en onszelf voorbereiden. Allereerst gaan we druiven selecteren op basis van hun conditie. Dit heet ‘sorteren’. De druiven die rozijnen zijn geworden of rot vertonen worden uitgeselecteerd. Zij gaan rechtstreeks naar de composthoop. De druiven die in goede gezondheid zijn worden verwerkt tot druivensap middels ontstelen, kneuzen en persen. Daarna gaan ze naar een eerste tank voor de initiële bezinking. Van daar worden ze overgepompt naar een tweede tank voor de fermentatie; dat is het omzetten van druivensap in wijn. We observeren en monitoren ze dagelijks voor een optimaal resultaat. Tot slot zullen ze oftewel worden verplaatst naar een vat voor verdere rijping of direct naar een tank voor opslag en botteling.’

De analogie tussen wijnmaken en de zorg

Hoewel het twee zeer verschillende sectoren zijn, lijken de 2 processen toch meer op elkaar dan je zou je denken. In de grafiek hieronder vind je een zij-aan-zij vergelijking van de belangrijkste stappen in beide processen, door de ogen van een dokter en een wijnmaker.

Patiënten beter maken	Wijn maken
Er gebeurt een groot ongeluk	Druiven worden geoogst
↓	↓
Ambulances met patiënten komen binnen	Vrachtwagen met boxen met druiven komen binnen
↓	↓
Patiënten worden gedropt bij de Eerste Hulp	Boxen met druiven worden gedropt bij de wijnmakerij
↓	↓
Triage (prioritering) van patiënten vindt plaats	Sorteren van druiven vindt plaats
↓	↓
Preoperatieve antibiotica kan worden gegeven om infecties te voorkomen	Sulfur / koolstof kan worden toegevoegd voor stabilisatie en om de groei van ongewenste gisten te voorkomen
↓	↓
Patiënt wordt geopereerd	Druiven worden ontsteeld & gekneusd (en bij witte wijn geperst)
↓	↓
Patiënt gaat naar uitslaapkamer om te rusten	Druivensap gaat naar tank voor eerste bezinking*
↓	↓
Patiënt gaat naar afdeling voor verder herstel	Druivensap gaat naar fermentatietank voor omzetting in wijn
↓	↓
Dagelijkse observatie en metingen tot de patiënt beter is	Dagelijkse observatie en metingen tot de fermentatie klaar is
↓	↓
Patiënt wordt ontslagen naar verpleeghuis voor revalidatie of naar huis	Wijn wordt verplaatst naar vat voor rijping of naar een tank voor opslag en botteling**
...	...
Gedurende hele proces: regelmatig wassen, schoonmaken, ontsmetten	Gedurende hele proces: regelmatig wassen, schoonmaken, ontsmetten

*tijdens de eerste bezinking, die kan worden opgevat als een rustperiode, zakken de grotere deeltjes in het sap naar de bodem en wordt het schone sap gescheiden van het troebele sap & bezinksel.

**rode wijn wordt in deze stap geperst.

Versimpelingen & verschillen

Natuurlijk heb ik omwille van de vergelijking de stappen versimpeld. Zowel het ziekenhuis- als het wijnwerk zijn in het echt gedetailleerder. Bovendien zijn sommige stappen facultatief. Een voorbeeld hiervan is het geven van preoperatieve antibiotica (patiënten) of het toevoegen van sulfur of koolstof (druiven). Dit wordt niet altijd gedaan en hangt onder andere af van de conditie van de patiënten of druiven. Een ander voorbeeld: niet alle patiënten hebben een operatie nodig om beter te worden en niet alle druiven hoeven ontsteeld en gekneusd te worden voordat er sap van wordt gemaakt.

De sorteerband (rechts) en ontsteel & kneusmachine (links) na een dag druiven verwerken. Dit doet me denken aan de operatiekamer na een dag werken.

Verder zijn er ook verschillen tussen de twee processen. Patiënten die naar een ziekenhuis gaan zijn over het algemeen ziek, terwijl in de wijnmakerij juist gezonde druiven binnenkomen. En natuurlijk is de vergelijking tussen een oogstseizoen en een groot verkeersongeluk, op z’n zachtst gezegd wat ongelukkig. De meeste wijnmensen ervaren het oogstseizoen als een hele leuke tijd van het jaar. De bekroning van een jaar hard werken in de wijngaard door wijn te maken van de druiven. Desondanks is het oogstseizoen ook heel hard werken, net als in het ziekenhuis. Beiden kenmerken zich door een marathon-mindset, en de bereidwilligheid om klokje rond te werken. Bovendien moet je kunnen anticiperen op pieken in de werklast door onvoorziene omstandigheden en gebeurtenissen. En beide sectoren kennen enorm toegewijde professionals, die dag in dag uit hun best doen voor een zo optimaal mogelijke uitkomst voor iedereen. Dus samenvattend, verschillen zijn er zeker, maar de gelijkenissen zijn groter.